جمهوری فریاد

چهارمین دور گفتگوهای میان نمایندگان گروه طالبان و نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور افغانستان یکم دلو آغاز و ششم دلو پایان یافت. حرف و حدیث‌های بسیاری از کم و کیف و جزئیات این دور از گفتگوها که طولانی‌ترین دور گفتگوهای میان طالبان و آمریکا شمرده می‌شود، مطرح شد. با این حال تا کنون منابع رسمی دو طرف هیچ اشاره ای به جزئیات این گفتگوها نکرده‌اند و تنها بر ادامه مذاکرات تأکید نمودند.

با این حال «زلمی خلیلزاد» دربارهٔ این دور از گفتگوها از پیشرفت قابل ملاحظه در مذاکرات با طالبان خبر داد و گفتگوهای دوحه را نسبت به مذاکرات قبلی بسیار مثمر خواند. «ذبیح‌الله مجاهد» سخنگوی گروه طالبان نیز گفت که در این مذاکرات روی برخی موارد پیشرفت صورت گرفته‌است؛ وی اما گزارشات مربوط به آتش‌بس و مذاکرات با حکومت افغانستان را رد کرد. از سوی دیگر «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر امور خارجه قطر به عنوان میزبان این گفتگوها نیز با موفقیت‌آمیز خواندن دور نخست مذاکرات طالبان و آمریکا در دوحه، این موضوع را بیانگر جدی بودن دو طرف در گفت وگوها خواند.

اظهارنظرهای کلی طرف‌های گفتگو نشان می‌دهد که دور چهارم مذاکرات طالبان و آمریکا با توافقاتی همراه بوده‌است؛ اما نهایی شدن این توافقات و همچنین رسیدن به توافق کامل بر سر همه جزئیات نیاز به مذاکرات بیشتری وجود دارد.

شواهد نشان می‌دهد که افغانستان در این دور از گفتگوهای صلح بسیار بیشتر از دورهای پیشین به صلح نزدیک شده‌است. از سویی آمریکا و طالبان نشان داده‌اند که در گفتگوهای خود جدی هستند و از سوی دیگر طرف‌های دیگر همچون ایران، روسیه، چین و پاکستان اعلام کرده‌اند که آماده کمک به پروسه صلح هستند. در همین چارچوب نیز روسیه نشست مسکو را با حضور نمایندگان طالبان برگزار کرد، پاکستان ملا برادر از رهبران دربند طالبان را آزاد نمود، دولت ایران با دعوت از نمایندگان طالبان به تهران و گفتگو با آن‌ها برای برقراری صلح زمینه‌سازی کرد و چین نیز با فشار به پاکستان و همچنین گفتگوی مستقیم با طالبان در پیش برد روند صلح سهیم شد. هرچند حکومت افغانستان به دلیل اینکه از سوی طالبان اجازه نیافته در مذاکرات حضور یابد احساس خوبی ندارد. با این حال شواهد و اظهارنظرها نشان می‌دهد که فرایند صلح در صورت ادامه گفتگوها چند مرحله خواهد داشت.

* توافق آمریکا و طالبان
در مرحله اول قرار است میان حکومت آمریکا و گروه طالبان بر سر شروطی که دو طرف مطرح کرده‌اند، توافق صورت بگیرد. اما این شروط چیست؟

مهمترین شرط طالبان برای صلح خروج نیروهای آمریکایی از خاک افغانستان است. در این مورد گویا آمریکا موافقت خود با خروج نظامیانش از افغانستان را به طالبان اعلام کرده‌است. در همین رابطه روزنامه نوای وقت پاکستان نوشته‌است: «زمان خروج نیروهای آمریکایی نیز مشخص شده‌است و به گفته منابع نیروهای ناتو باید تا ژوئن سال ۲۰۲۰ میلادی از خاک افغانستان خارج شوند.» شرط بعدی طالبان برای صلح خروج شماری از فرماندهان و نیروهای طالبان از لیست سیاه سازمان ملل و همچنین رهایی شماری از اعضای این گروه از زندان می‌باشد.

شرط آمریکایی‌ها برای توافق با طالبان و خارج کردن نیروهایش از افغانستان نیز تضمین طالبان برای خروج امن این نیروها و همچنین در اختیار داشتن پایگاه بگرام است. نوای وقت در همین رابطه می‌نویسد: «در حال حاضر خواسته‌های آمریکا به انحصار پایگاه هوایی بگرام کاهش یافته‌است که به نظر می‌رسد این برای طالبان قابل قبول نیست.» این روزنامه می‌افزاید: «طالبان به هیچ عنوان حاضر نیست موضع خود را در مورد پایگاه هوایی بگرام تغییر دهد.»

با این حال طالبان به خلیلزاد گفته‌اند که «در صورت امضاء شدن معاهده صلح آمیز با آمریکا تا زمان خروج کامل نیروهای ناتو، هیچ گونه حمله ای را انجام نخواهد داد، اما حاضر نیستند سلاح‌های خود را کنار بگذارند.»
شرط دیگر واشینگن در این مذاکرات «مورد تهدید قرار نگرفتن آمریکا و همپیمانان این کشور» از سوی گروه‌های تروریستی از خاک افغانستان است. این شرط نیز مورد تأیید طالبان قرار گرفته‌است. در همین رابطه یکی از اعضای دفتر سیاسی طالبان در دوحه قطر در پیامی ویدیویی که به آسوشیتدپرس فرستاده‌است می‌گوید «طالبان خواستار اصلاحات در پولیس و پولیس محلی می‌باشد.» وی بدون اشاره به جزئیات بیشتری می‌افزاید که «طالبان با تشکیل یک تیم تخنیکی مشترک با آمریکا برنامه خروج نیروهای خارجی از افغانستان را مهیا می‌سازند و این تیم اجازه نخواهد داد که این کشور بار دیگر پناهگاه گروه‌های تروریستی همچون شبکه القاعده شود.»

* خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان
پس از موافق آمریکا و طالبان بر سر شروط یکدیگر برای صلح، مرحله بعدی یعنی خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان آغاز می‌شود. هنوز مشخص نیست که طالبان خواستار خروج نیروهای نظامی دیگر کشورها همچون نظامیان امارات و ترکیه از افغانستان نیز هستند یا تنها خواستار خروج نظامیان آمریکایی می‌باشند. این هم مشخص نیست که شایعه جایگزینی نیروهای نظامی عربستان سعودی و پاکستان به جای نیروهای آمریکایی که ظاهراً خواسته طالبان و پاکستان می‌باشد، چقدر به واقعیت نزدیک است.

براساس برخی گزارش‌ها: «طالبان می‌خواهد که آمریکا سلاح‌های نیروهای ناتو را به آن‌ها تحویل دهد، یا تمامی این سلاح‌ها را همراه با نیروهایش از افغانستان خارج کند که این موضوع برای آمریکا بسیار هزینه خواهد داشت، به همین دلیل جنرال ووتل پیشنهاد فروش این اسلحه‌ها را به پاکستان ارائه کرده ولی اسلام‌آباد تمایل چندانی به خرید این سلاح‌ها ندارد بنابراین به نظر می‌رسد حجم زیادی از این اسلحه‌ها در خاک افغانستان نابود شوند.»

* آغاز گفتگوهای طالبان با حکومت افغانستان
با خروج نیروهای آمریکایی گفتگوهای طالبان با حکومت افغانستان آغاز خواهد شد. حکومت افغانستان بارها از طالبان خواسته‌است که گفتگوهای مستقیم میان دو طرف را هرچه زودتر آغاز کند با این حال طالبان اعلام کرده تا زمانی که نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج نشوند حاضر به گفتگوی مستقیم با حکومت کابل نیستند. طالبان حکومت کابل را دست نشانده آمریکا می‌داند و گفتگو با آن را بی فایده می‌خواند.

با این حال به نظر می‌رسد با خروج نظامیان آمریکایی گفتگوهای بین الافغانی برای صلح آغاز شود. وحید مژده در همین رابطه می‌گوید: «طالبان گفته‌اند، قضیه افغانستان دو بُعد دارد. بُعد خارجی که بر می‌گردد به پایان حضور نیروهای خارجی در افغانستان و بُعد داخلی [که بر می‌گردد به] پس از خروج نیروهای خارجی [که طی آن] طالبان با دولت افغانستان به میز مذاکره خواهند نشست.»

اما مسئله اصلی در این دور از گفتگوها تشکیل «حکومت موقت» خواهد بود. از آنجایی که طالبان به هیچ وجه نظام کنونی و قانون اساسی افغانستان را قبول ندارد، شرط آن‌ها برای صلح با حکومت افغانستان تشکیل یک حکومت انتقالی خواهد بود. وظیفه این حکومت انتقالی فراهم کردن زمینه برای شکل دهی به نظام آینده است. نظامی که مورد تأیید طالبان باشد.

وحید مژده در مصاحبه ای در همین رابطه می‌گوید: «زمانی که خلیل‌زاد با طالبان در مورد حکومت موقت صحبت کرده‌است، طالبان در پاسخ گفته‌اند که ساختن حکومت موقت کار خود افغان‌هاست که هیچ ارتباطی به امریکایی‌ها ندارد و تأکید کرده‌اند، شما فقط در بُعد خارجی که مسألهٔ حضورتان است را مشخص کنید، بقیه مورد را ما بین خود حل و فصل خواهیم کرد»

این مسئله نشان می‌دهد که طالبان تنها با حکومت افغانستان بر سر حکومت موقت گفتگو خواهد کرد و تمایلی ندارد در این رابطه با آمریکایی‌ها گفتگو کند؛ و از آنجایی که گفتگو با حکومت افغانستان منوط به خروج نیروهای آمریکایی است پس بحث بر سر حکومت موقت با حکومت افغانستان قطعاً پس از خروج نیروهای آمریکایی آغاز خواهد شد.
همچنین در این دور از گفتگوها دربارهٔ خلع سلاح نیروهای اردو و پولیس هم مذاکره خواهد. طالبان در گفتگوهای خود با خلیلزاد تأکید کرده‌اند که نیروهای امنیتی افغانستان می‌بایست منحل شده و تشکیلات امنیتی جدیدی تأسیس شود.

* تشکیل حکومت موقت و گفتگو برسر نظام آینده
پس از توافق گروه طالبان و حکومت افغانستان بر سر یک دوره انتقالی، «حکومت موقت» شکل خواهد گرفت. وحید مژده در مصاحبه ای می‌گوید: «اگر مذاکرات صلح میان ایالت متحده و طالبان به نتیجه برسد، برآیند آن یک حکومت موقت خواهد بود که رئیس‌جهور غنی از همین حالا حضور خود را در آن منتفی می‌داند؛ بنابراین آقای غنی به نحوی از نتیجه گفت‌وگوهای اخیر آمریکا با طالبان راضی به نظر نمی‌رسد.»

همچنین به گفته «محمد اسلم خان» نویسنده و تحلیلگر سیاسی پاکستانی «طالبان آمادگی خود برای بخشیدن تمامی ارکان دولت افغانستان را اعلام کرده‌است و علاوه بر آن طالبان پذیرفته‌است که افراد مهم دولت اشرف غنی نیز بعد از خروج نیروهای ناتو در حکومت موقت سهیم باشند.»

وحید مژده دربارهٔ حکومت موقت در مصاحبه دیگری می‌گوید: «حکومت موقت توسط کسانی ساخته خواهد شد که طرف نباشند و هدف ایجاد حکومت موقت از بین بردن بحران است. کسانی در رأس قرار خواهند گرفت که هم با طالبان رابطه خوبی داشته باشند و با سایر جهت‌ها. حکومت موقت ترکیبی از مجاهدان، طالبانی که فعلاً در کابل هستند، افراد مذهبی و تکنوکرات‌ها [می‌باشد] و در اصل کسانی در رأس حکومت موقت قرار خواهند گرفت که فعلاً در قدرت نیستند و سهمی در حکومت ندارند.»

ایده «حکومت موقت» دقیقاً همان چیزی است که در روزهای اخیر موجب پریشان خاطری رئیس‌جمهور غنی شده‌است. در همین رابطه «سرور دانش»، معاون دوم رئیس‌جمهور در هفته جاری گفت که «دولت افغانستان طرفدار صلحی است که کشور را به جلو هدایت کند نه این که به عقب برگرداند.» وی با اشاره به توافق بن اول، گفت که «اگر برخی‌ها می‌گویند که این توافق‌نامه ناقص بوده و باعث تداوم جنگ شده، اکنون نیز نگرانی از این وجود دارد که طرح بن دوم و اداره موقت و انتقالی بار دیگر تکرار شود و افغانستان را به جنگ‌هایی از نوع دیگر بکشاند.» رئیس‌جمهور نیز ظاهراً دربارهٔ توافقنامه صلح با طالبان گفته‌است «اگر کسی فکر می‌کند که می‌تواند با زور اشرف غنی را مجبور به امضای یک معاهدهٔ گندمک دیگر بکند، سخت در اشتباه است.»

حکومت موقت تا به نتیجه رسیدن گفتگوها برسر نظام آینده ادامه خواهد یافت. اما گفتگو بر سر نظام آینده میان رهبران طالبان و همچنین علمای افغانستان صورت خواهد گرفت. وحید مژده در این رابطه می‌گوید: «زمانی که مذاکرات [درباره نظام آینده] صورت می‌گیرد، بین علمای هر دو طرف بحث می‌شود، یعنی طالبان خواست‌های خود در مورد نظام اسلامی را مطرح می‌کنند و طرف مقابل هم نظام اسلامی را که خواستار آن هستند، مطرح می‌کنند. پس دراین جا علمای اسلام تصمیم می‌گیرند که نظام اسلامی چگونه باشد، در غیر آن هیچ امکان ندارد که شما طالبان را وادار بسازید در نظام دموکراتیک فعلی شریک شوند.»

نویسنده: سید علیرضا کوثری/ پیام افتاب